Minggu, 29 Januari 2012

BIOGRAFI FRANCISCO GUTERRES “LU OLO”

Ho naran neebe ema hotu conhese nudar “Lu Olo”, nia moris no sarani Francisco Guterres iha Ossu, Distrito Viqueque iha 7 Setembru 1954. Lu Olo kaben ho Cidalia Lopes Nobre Mouzinho Guterres, no sira iha oan tolu, Francisco Cidalino, Eldino Nobre no Felezito samora Guterres. Desde 1963 to’o 1969 Lu Olo estuda iha Colegio Santa Teresinha iha Ossu, no iha tempo nee nia simu instrusaun escolar husi Padre Salesiano sira. Iha tinan 1969  nia remata kuarta classe. Iha 1969 nia tama iha Liceu iha Dili no estuda iha Liceu to’o 1973, bainhira nia fila fali ba Colegio Santa Teresinha nudar monitor escolar to’o 1974. Nia fila fali ba Dili iha 1974 hodi hahu fali nia estudus, maibe la consegue tamba nia integra aan ba Luta Contra Colonialismu Potugues. Lu Olo la consegue estuda fali, to’o iha tinan 2007 bainhira nia estuda curso direitu iha UNTL(Universidade Nacional Timor Leste), nebe nia consegue remata parte teoria tomak iha tinan ida nee no agora halau deit parte pratika no hein deit atu halo iha graduasaun iha fulan rua oin mai. Iha 1974 nia integra no partisipa nudar dedicasaun exclusiva ba Luta Libertasaun to’o 2000 bainhira nia fo nia aan tomak ba reorganizasaun FRETILIN nian nudar partidu hodi prepara FRETILIN nudar partido ba era post indepdendensia, era demokrasia. Nia partense grupo comandante nain 4 deit neebe hela iha ai laran tinan 24 tomak durante funu resistensia. Hori 15 Setembru 2001 to’o 20 Maiu 2002 Lu Olo kaer knaar Presidenti Assembleia Consituente, neebe hakerek no aprova consituisaun RDTL nian hodi lidera restaurasaun independensia iha 20 Maio 2002. Nee lori Lu Olo ba reconhesimentu nudar, “Mata Dalan ba Konstituisaun RDTL nian.” Bainhira independensia nasional RDTL nian restaura fila fali iha 20 Maiu 2002, Lu- Olo sae ba knaar Presidenti Parlamentu Nasional RDTL nian to’o 31 Junho 2007. Lu Olo rekonhesidu nudar lider resitensia ida neebe konsegue halo transisaun husi funu nain ida ba lider ida iha era konsitusional no estadu direitu demokratiku. Lu Olo, unico lider funu nain husi tempo resistensia iha Timor-Leste nebe konsegue estuda no remata ona parte teoria iha estudus curso, agora dadaun halo hela teze , no la kleur sei licensiadu nudar jurista. Lu-Olo Kandidatu husi FRETILIN, Prezidente ba povo tomak..
Karreira Politika
Iha 1975 Lu-Olo adere aan ba FRETILIN nudar militante, no bainhira Indonesia invade Timor-Leste iha Dezembru 1975 obriga Lu-Olo mos sae ba foho no ai laran hamutuk ho povo no ho lideransa Comite Central FRETILIN nian. Lu-Olo tama hamutuk pelutaun FALINTIL nian neebe comandado husi Comandante Lino Olkasa, no hahu nia moris nudar funu nain libertasaun Povo no Patria Maubere.
Iha Junho 1976, Lu-Olo hetan nomeasaun nudar Vice Secretariu Ossu nian, Distritu Viqueque, no iha tinan hanesan nia substitui fali Secretariu Zona depois de ida nee hetan capturasaun husi forsas Indonesia nian. Depois reuniaun dauluk CCF nian iha 1976, Lu Olo hetan nomeasaun nudar Vice Secretariu regiaun Leste nian, no tamba nee nia hahu iha ligasaun direta ho Comando Luta nian.
Iha 1977/78, Lu-Olo hetan nomeasaun nudar Commissariu Sector Ponta Leste nian. Iha 1978 atu remata, inimigo consegue harahun base apoiu no consegue hahu controlla populasaun makas liu ona. Tinan tolu hafoin inimigo harahun base de apoiu, hamosu tempo susar tebes ba sira neebe sei iha foho, no obriga fase foun ida halau funu guerilha nian, no jovem Lu Olo mos hili atu halau funu guerilha ida nee, tamba nia hanesan barak, hili tiha ona atu cumpri ho obrigasaun, PATRIA KA MORTE.

Iha tinan 1981, resistensia armada FRETILIN nian hetan reestrurasaun iha foho husi lider sira neebe moris hela, hanesan Comandante Xanana Gusmao, Comandante Ma Hunu no Comandante Basuka, neebe tuir mai mate iha combate. Iha 1982 Lu Olo hetan nomeasaun nudar Adjuntu iha regiaun Leste, no mos halo parte Comando Terseira Companhia Guerilha nian, nudar responsavel politico.
Iha 1984, Lu-Olo hetan nomeasaun nudar Commissariu Politiku. Iha 1987, Lu-Olo kaer knaar nee hamutuk ho funsaun executivo bainhira Lu-Olo hetan transferensia ba Regiaun Cruzeiros, “composto husi Distritus Manifahi, Manatuto Oeste, Aileu no parte Oriental Dili nian.” Iha 1987, Comandante Chefe Xanana Gusmao, hasai aan husi FRETILIN no harii CNRM (Conselho Nacional Resistensia Maubere), nudar estrategia foun ba luta. Comando politiku FRETILIN nian integra ba Commissaun Directiva FRETILIN (CDF), neebe parte integrante ba Resistensia Armada, nebe Ma Hunu mak Secretariu, no Mau Hodo, Konis Santana no Lu Olo mak Vice Secretarius.
Bainhira Mau Hodo hetan capturasaun husi inimigo iha 1991, no tuir mai Xanana iha 1992, no Ma Hunu entrega aan iha 1993, Konis Santana mak sai Secretariu CDF no mos Comando da Luta, no Lu Olo assume cargo Vice Secretariu CDF nian. Bainhira Comandante Konis Santana mate iha 1997, Lu Olo assume crago nudar Secretariu CDF nian no kaer funsaun politiku iha Resistensia Armada.
Tuir Lu Olo nia proposta, FRETILIN realisa conferencia extraordinaria iha Sydney, Australia, hodi reorganiza Diresaun Central FRETILIN nian. Nunee Conselho Presidensial FRETILIN nian harii no substitui CDF, ho Lu Olo nudar Coordenador Geral Conselho Presidensial FRETILIN nian ba Resistensia Armada, no Mari Alkatiri nudar primeiru Vice Coordenador iha Frente Diplomatica, Ma Hunu nudar Segundo Vice Coordenador iha Frente Clandestina no Mau Hodo nudar Secretario Secretariado Politico Permanente FRETILIN nian iha Frente Clandestina. Banihira CNRT harii, Lu Olo sai mos membro Conselho Politico Nacional CNRT nian (CPN/CNRT), Secretario Frente Politica Interna (FPI), membru Conselho Politico Militar iha Resistensia Armada, no Coordenador Geral Conselho Presidensial FRETILIN nian. Iha 26 Novembru 2000 Lu Olo entrega nia kilat M-15 no munisoens tomak ba commando FALINTIL nian, no nia fila ba Dili hodi halau Conferencia Nacional Quadros FRETILIN nian atu reorganiza estrtura base FRETILIN nian neebe harahun iha funu laran, no prepara atu ba Congresso FRETILIN nian iha 2001. Congresso FRETILIN iha 2001 elege Lu Olo nudar Presidenti CCF, hanesan mos iha Congressu FRETILIN ba dalarua iha 2006. Iha eleisaun Legislativas iha 30 Agosto 2001, Lu Olo lidera FRETILIN ba Vitoria bot hodi manan assentu barak liu hotu atu compoen Assembleia Constituente.
Iha horas 00:00 iha loron 20 Maio 2002 nudar Presidenti Parlamentu Nasional Lu Olo mak halo Deklarasaun ba Restaurasaun Independencia RDTL nian no fo tomada posse ba Sr Xanana Gusmao nudar Presidenti Republika iha era indpendensai. Lu Olo mak Restaurador Independensia RDTL nian.
 sumber: 
fretilin@groups.facebook.com
diposkan oleh: Arsenio Bano
(Membro Komisaun B, Defesa, Seguransa no Relasaun Externa diParlamento Nacional Timor Leste, FRETILIN)

1 komentar: